Translate

27 maart 2012

Publieke vrouwen

Jan Steen, Het toilet, olieverf op paneel, 37,0x27,5 cm. Rijksmuseum, Amsterdam.
Het eerste bevolkingsregister van Amsterdam werd in de jaren 1852/1853 aangelegd door de gemeente. Het is een vrij ingewikkelde administratie geworden, opgetekend in lijvige boeken. Vaak wordt daarin weer verwezen naar andere delen, waar de persoon in kwestie ook in voorkomt. Er staan meer dan zeshonderdduizend persoonsvermeldingen in. Toch had Amsterdam in die jaren maar ongeveer 250000 inwoners. Het grote verschil kan worden verklaard door die dubbele vermeldingen (sommige mensen staan er wel 6 keer in op verschillende adressen!). Op de website http://dave-verdooner.net/dave/1852_53_list.php zijn alle gegevens in een database terug te vinden en een genealoog met veel Amsterdamse voorouders (zoals ikzelf) is daar ontzettend blij mee.

Het fijne aan de zaak is ook, dat je op vele manieren personen kunt selecteren en die gegevens kunt exporteren naar o.a. een Word document of een Excel werkblad (het hele bestand exporteren zou eventueel ook kunnen, maar dat vereist wat meer moeite). Een interessant gegeven is het beroep van de toenmalige Amsterdammers. Er staan veel verdwenen oude beroepen bij, maar het oudste beroep bestaat zoals we weten nog steeds. In het bevolkingsregister wordt dit aangeduid met 'publieke vrouw'. Ik heb dit beroep er maar eens uitgefilterd en opgenomen in een Excel bestand. Je kunt dan lekker gaan sorteren op de verschillende velden en daar conclusies aan verbinden.

Het blijkt te gaan om een populatie van 98 dames in de leeftijd van 20 tot 40 jaar. Wat daarbij opvalt is het feit, dat minder dan de helft van hen in Amsterdam is geboren. Een meerderheid komt uit alle delen van het land (van Alkmaar tot Zwartsluis, met de stad Groningen op de eerste plaats) en er zitten ook 2 Franse  en 3 Duitse vrouwen bij. Op enkele uitzonderingen na waren ze ongehuwd. Het overgrote deel gaf aan Nederlands Hervormd te zijn, de rest was Rooms Katholiek, Luthers of Remonstrants. Jodinnen waren er niet bij.

Wat mij ook interesseerde was het antwoord op de vraag, of er toen ook al een soort van hoerenbuurt bestond. Omdat alle adressen bekend zijn moet dat zijn vast te stellen. De ranglijst is als volgt:
13 x Oudezijds Kolk
10x Huiszittensteeg (=Raadhuisstraat)
9x Wijngaardsstraatje
9x Pijlsteeg
8x Sint Annenstraat
7x Lombardsteeg (de Enge- en de Wijde-)
6x Sint Barberenstraat
4x Handboogstraat
4x Enge Kapelsteeg (=Nieuwebrugsteeg)
4x Rokin
Andere locaties komen 3 keer of minder voor.
Je ziet dus, dat de dames elkaar wel opzochten (maar om dezelfde reden doen bv. autodealers en meubelzaken dat tegenwoordig ook). Op een kaartje heb ik de locaties aangegeven. Het gebied was toch behoorlijk groot en concentreerde zich minder op de Wallen dan nu.

De blauwe wandelroute is het nalopen nog steeds waard!

Voor verdere beschrijving van het schilderij van Jan Steen zie hier.