Translate

15 november 2014

Overleden in Bloemendaal

Huis "Meerenberg"
Op een gegeven moment begon het mij op te vallen, dat Bloemendaal als overlijdensplaats van diverse mensen in mijn genealogisch bestand voorkomt. In het begin had ik daar geen speciale aandacht aan besteed: Bloemendaal, so what! Maar na het laatste geval ben ik daar toch maar eens verder ingedoken en vond ik ook de reden: In (vermoedelijk) alle gevallen waren ze overleden in het Provinciaal Ziekenhuis "Meer en Berg", dat op het grondgebied van de gemeente Bloemendaal stond. Uit mijn (wijdere) familiekring gaat het om de volgende personen:

Antje Venker, mijn betovergrootmoeder. Zij is geboren in Amsterdam op 5 augustus 1815 en overleden in Bloemendaal op 27 maart 1887. Op 13-jarige leeftijd kwam zij met haar ouders in de kolonie Frederiksoord terecht. Daar heeft ze haar man, de geboren Texelaar Dirk Duinker leren kennen, met wie zij op 17 april 1844 in Vledder is getrouwd. Zelf zat zij vanaf 1835 al weer in Amsterdam, waar zij werkster was. Op de site van het Stadsarchief Amsterdam staat een index Patientenregisters van o.a. het Buitengasthuis en zij komt daarin voor. Op 17 mei 1852 werd zij op de afdeling Krankzinnigen opgenomen, maar niet voor lang. Zij werd alweer ontslagen op 25 mei. Dat was allemaal kort na de geboorte op 14 maart 1852 van haar vierde  (en laatste) kind, mijn overgrootmoeder Antje Duinker. Was er sprake geweest van wat wij tegenwoordig een postnatale depressie noemen?

Lammegien Groen is overleden in Bloemendaal op 19 april 1921 op 46-jarige leeftijd. Zij was afkomstig van Steggerda in Friesland en getrouwd op 14 juni 1900 te Amsterdam met Cornelis Dirk Jacobus Duinker (kleinzoon van Antje Venker). Ook Lammegien verbleef jaren in de kolonies van Weldadigheid.

Catharina Cornelia Oostmeijer uit Amsterdam was ook al koloniste in Frederiksoord geweest, samen met haar echtgenoot Johannes Groen, die uit Vlaardingen afkomstig was.  Zij was 80, toen zij overleed op 28 november 1893.

Anna Grunder kwam uit Nieuwe Pekela en overleed te Bloemendaal op 4 december 1909, oud 79 jaar. Zij was op 3 december 1884 te Amsterdam in het huwelijk getreden met Harmanus Snel.

Hendrik van der Vliet, geboren te Amsterdam op 11 augustus 1867, was nog geen 23 jaar oud, toen hij op 3 maart 1890 in "Meer en Berg" stierf.

Cornelis van der Vliet was horlogemaker van beroep en ook hij kwam uit Amsterdam. Op de leeftijd van 47 jaar overleed hij in Bloemendaal op 22 augustus 1870. Hij was getrouwd met Johanna Hendrika de Leu.

Wilhelmina Louisa Carolina Hesselink/Hesseling, geboren in Amsterdam op 2 october 1826 stierf op 15 mei 1914 in Bloemendaal, naar ik sterk aanneem in Huis "Meer en Berg" (of Meerenberg, zoals meest in de overlijdensakten staat).

Neeltje Scheer, geboren te Amsterdam in 1790 en overleden op Meerenberg 19 november 1861. Zij was gehuwd met Frans Jurriaan Ronkel.

Jacobus Willem le Nobel uit Middelburg, van beroep tekenaar, etser, schilder en glaskunstenaar en gehuwd met Adriana Spel, stierf in Bloemendaal op 29 december 1924. Hij werd bijna 59 jaar oud. Van hem weet ik het minst zeker, dat hij in het Provinciaal Ziekenhuis werd verpleegd.

Hendrik Johannes van de Kamer, geboren te Middelburg 9 juni 1829, vleeschhouwer, koopman, hoofdopzichter, directeur van de ‘s-Gravenhaagsche Vleeschhouwerij (1875), overleden op 1 october 1886 op "Meerenberg", echtgenoot van Cornelia Pietronella Lammers uit Geertruidenberg.

Karel Elie Numan, geboren te Schagen op 6 januari 1838, overleden op "Meerenberg" op 8 november 1919. Hij was vroeger curator, deurwaarder en bankier geweest.

"Meer en Berg" werd dus eufemistisch Provinciaal Ziekenhuis genoemd, maar het was in feite een psychiatrische inrichting, of, in de taal van toen, Krankzinnige Gesticht. Je kon er maar beter niet in terecht komen, want de toestanden daar waren erbarmelijk, mensonterend. Tegen psychische ziektes was in de 19e eeuw/begin 20e eeuw ook nog maar weinig te doen. Sigmund Freud was nog maar net met zijn onderzoeken begonnen en de eerste psychofarmaca kwamen eigenlijk pas in de jaren '50 van de 20e eeuw beschikbaar. Wel werden in een inrichting als "Meer en Berg" stevige medische experimenten op patiënten uitgevoerd, ongetwijfeld met nogal eens fatale gevolgen. Hoe het er verder aan toe ging wordt in dit artikel beschreven. Toch was Meerenberg indertijd het modernste psychiatrische ziekenhuis van Europa.

Graag zou ik willen weten, hoe Antje Venker aan haar eind is gekomen. Is zij slachtoffer geworden van medische missers, van riskante proefnemingen, van mishandelingen of zelfs moord? Ik zal er niet achter komen, want de patientendossiers zijn voor 90 procent vernietigd en bovendien niet openbaar. Ik heb dan ook maar besloten geen aangifte te doen.