Translate

18 augustus 2013

Oom To en tante Diek

Huiskamer Dordrecht ca. 1920
Wat een sfeerbeeld! Een tijdperk gevangen in één plaatje. Zo zag het gezinsleven er in de twintiger en dertiger jaren van de vorige eeuw in een doorsnee middenstandsgezin uit. In dit geval een huiskamer in Dordrecht, het moet de Krispijnseweg 123 zijn geweest. Vader, moeder en hun twee zonen, vreedzaam rond de tafel. Het is een van de favoriete foto's uit mijn collectie.

Ik zal het gezin nader voorstellen: Vader Tobias Hermanus Snel ('oom To') was boekdrukker en letterzetter, net als zijn vader overigens. Geboren in Amsterdam op 21 maart 1876 en overleden in Apeldoorn op 18 juni 1961 volgens zijn overlijdensadvertentie. Moeder Dieka Helena Slootweg ('tante Diek') kwam uit De Lier, waar zij op 18 november 1879 is geboren. Vader Arie was bij de politie. Zij trouwden op 26 mei 1904 in Amsterdam. Van de beide jongens kende ik tot voor kort eigenlijk alleen hun voornaam: de oudste was Herman, zijn broertje heette Dick. Uit de al genoemde overlijdensadvertentie wist ik nog, dat Herman in Apeldoorn moet hebben gewoond, Dick in Eindhoven. En kennelijk had Dick kinderen.
Apeldoorn October 1960: oom To en tante
Diek met achter hen mijn moeder

Tobias was een broer van mijn grootmoeder Johanna Cornelia Snel. Haar heb ik nooit gekend, omdat zij een paar maanden voor mijn geboorte is overleden. Maar oom To en tante Diek heb ik diverse keren ontmoet, zonder speciale herinneringen aan ze te hebben. Mijn ouders gingen zo nu en dan op bezoek in Apeldoorn en een enkele keer ging ik mee. Herman en Dick waren dus neven van mijn moeder, maar veel contact zal er niet zijn geweest. Mijn nieuwsgierigheid was gewekt, maar vreemd genoeg kon ik maar bitter weinig gegevens over mijn beide achterneven (heet dat zo?) vinden. Vaag herinnerde ik mij, dat Herman zeeman was. Wel vond ik nog niet zo lang geleden zijn complete voornamen (Herman Gerhard Willem), maar Dick was en bleef "Dick A." Enigszins voor de hand lag de naam Dirk Arie. Speurtochten in bv. de collectie familieadvertenties bij het CBG, historische kranten en diverse databases leverden niets op. Zonder exacte voornamen en geboortedata was het ook niet doenlijk hun persoonskaarten bij het CBG op te vragen. Toch ben ik ze deze week op het spoor gekomen en dat ging zo:

Tobias Hermanus Snel komt voor in de zg. "overgenomen delen" van het Amsterdamse stadsarchief. Daaruit bleek, dat hij in 1903 was verhuisd naar Zaandijk (adres A42). Vervolgens heb ik via familysearch.org nog eens gekeken naar de trouwakte en inderdaad, in 1904 woonde hij in Zaandijk. Zouden Herman en Dick daar geboren kunnen zijn? Hun geboorteakten zijn in principe openbaar (na 100 jaar), maar moest ik ervoor naar het archief in Zaanstad, of stonden ze online? Dat laatste bleek niet het geval te zijn, maar gelukkig wel de registers 1903-1912, ook bij familysearch. Toen was de datum van de geboorteaangifte (wat dus iets anders is dan de geboortedatum) snel gevonden, althans van Herman (8 februari 1905), maar van Dick geen spoor. Was het gezin voor 1912 naar Dordrecht verhuisd? Dat zou goed kunnen, dus heb ik dezelfde route gevolgd naar de index op de geboorteregisters van Dordrecht. Jawel, Dirk Arnold Snel's geboorte werd daar aangegeven op 25 augustus 1908.

Nu kan ik aan de gang gaan met hun uittreksels persoonskaarten van het CBG (kost een paar euro, maar dat moet dan maar) en ik zal meteen de kaart van hun moeder Dieka Helena Slootweg opvragen, want haar overlijdensdatum blijft ook nog een mysterie. Op de kaarten staan ongetwijfeld ook de gegevens van hun vrouwen en op die van Dick hoop ik de namen van zijn kinderen aan te treffen. Kan ik misschien eindelijk eens gaan kennismaken met mijn achter-achterneven of -nichten.

Wel blijkt al uit internet vondsten, dat Dick als technicus bij Philips heeft gewerkt en in 1959 in het Duits een lijvig boekwerk heeft geschreven over 'Magnetische Tonaufzeichnung", dat antiquarisch nog altijd te vinden is.

Aanvulling van 20 augustus: Dan een tip voor iedereen, die gegevens over personen zoekt in oude kranten. Ik heb nu gezocht op de initialen (dus bv. "H G W Snel", inclusief de aanhalingstekens) in de kranten database (kranten.kb.nl) en vond onder meer de opleiding van Herman in Rotterdam tot stuurman op de grote vaart, zijn diploma's en uiteindelijk zijn bevordering tot 1e stuurman bij de K.P.M. in Ned.-Indië en zijn adressen in Batavia en Medan (in 1939). Als klap op de vuurpijl zijn huwelijk met M(athil) van der Werff op 21 december 1933 in Batavia. Uit dit huwelijk klaarblijkelijk ook een kind, volgens een passagierslijst. 

Ook zoeken op "D A Snel"en "Snel-Ridder" leverde resultaat op, en wel de geboorte van dochter Ank Snel in januari 1943 en van Leontien Snel op 24 mei 1944 in Eindhoven. Is Leontien wellicht de uit de '60-er jaren bekende zangeres?




4 augustus 2013

Geliquideerd in Hillegom in 1945

J.J. Pluymackers in 1941
J.J. Pluymackers in
1944-1945 als SS'er
Dat Joseph Johann Pluymackers in de tweede wereldoorlog de zijde van de Duitse bezetter koos is niet zo verwonderlijk. Immers, hij was geboren op 16 april 1902 in Eschweiler bij Aken uit het huwelijk van Johann Joseph Pluymackers (geboren te Luik op 22 december 1861 en overleden op 20 october 1918, diens vader Jean Jacques was hoefsmid, moeder Josephine Chainaye naaister) en de Eschweilerse Catharina Altenweg (1870-1927). Zijn jeugd en zijn gehele schooltijd bracht hij door in Eschweiler en Aken en ook zijn opleiding tot smid gebeurde bij onze oosterburen. Zijn Belgische vader heeft zich op 15 maart 1921 tot Nederlander laten naturaliseren. Zo kreeg Joseph dan wel een Nederlands paspoort, maar hij zal zich toch nauwelijks Nederlander hebben gevoeld. Wegens broederdienst hoefde hij ook niet te dienen in het Nederlandse leger. Wel sprak hij uitstekend Nederlands en heeft hij vanaf rond 1925 tot in elk geval 1944 op diverse adressen in Amsterdam gewoond. Zijn beroepen waren smid, lasser en bankwerker. Op 25 juli 1928 werd hij failliet verklaard. Hij trouwde op 23 october 1941 in Amsterdam met de kapster Catharina Scheben, nota bene de gescheiden echtgenote van zijn oudere broer Andreas. Zij is geboren op 5 december 1898 te Keulen. Uit dit huwelijk geen kinderen.

Op een gegeven moment heeft hij zich aangemeld bij de W.A. (dat waren de geuniformeerde troepen van de Weerafdeling van de N.S.B.) en werd hij "ter gelegenheid van de verjaardag van den Leider" op 11 mei 1944 door de Commandant der W.A. als een der 'Frontkameraden' van Heerban I (Amsterdam en 't Gooi) van weerman tot wachtmeester bevorderd.  Het is aannemelijk, dat hij kort daarop naar de S.S. is overgestapt.

Pluymackers' tweetaligheid maakte hem uiterst nuttig voor de Duitse bezetters. Tegen het einde van de oorlog bleek hij in Noordwijkerhout gelegerd te zijn en als tolk voor het Krijgsgerecht in Leiden te werken. In zijn (geuniformeerde en gewapende) vrije tijd echter fietste hij graag de 5 km naar de Ambachtstraat in Hillegom, waar enkele dames woonden, die door hun plaatsgenoten 'moffenmatrassen' werden genoemd. Zo ook in de avond van de 10e februari 1945. Na 20.00 uur (toen de Sperrtijd begon en niemand zich meer op straat mocht vertonen) trof hij op straat twee mannen aan, waarvan één een joodse onderduiker was. Door allerlei spannende verwikkelingen kreeg Pluymackers diverse belastende documenten in handen, die een groot gevaar konden opleveren voor meerdere mensen, o.a. ook voor het Hillegomse politiekorps. Vervolgens ging hij alsnog op bezoek bij de dames in de Ambachtstraat.

Grafteken op IJsselsteyn
Dat had hij beter niet kunnen doen. De Hillegomse verzetsgroep besloot intussen namelijk, dat de documenten nooit en te nimmer in handen mochten komen van de Duitsers in Noordwijkerhout en de S.S.'er (op dat moment kenden ze zijn naam nog niet) dus neergeschoten moest worden. Dat zou gebeuren door twee leden van een Knokploeg met hulp van een politieman. Uiteindelijk werd deze klus laat in de avond geklaard (na een vuurgevecht, dat wel) en werd Pluymackers in aller ijl provisorisch begraven in de Van den Endelaan. Later is het stoffelijk overschot naar de Algemene Begraafplaats overgebracht en tenslotte op 1 mei 1959 opnieuw herbegraven op de Duitse militaire begraafplaats IJsselsteyn in Venray.

Het is werkelijk verbazingwekkend, hoeveel informatie tegenwoordig door enkel online onderzoek boven water gehaald kan worden. Zelfs over iemand als Joseph Johann Pluymackers.

Portretfoto's: particuliere collectie
Bronnen o.a.: 
Hillegom '40-'45, auteur Frans Out, uitgave Boekhandel Stevens, Hillegom 1987. Het hoofdstuk over de aanslag is hier na te lezen (geplaatst met toestemming van de uitgever).
Militieregisters.nl
http://www.shgv.nl/Naturalisaties%20pet-spe.htm
Familysearch.org
kranten.kb.nl
www.hinkepink.nl
Stadsarchief Amsterdam

1 augustus 2013

Van levende koopman tot dode matroos

Vele jaren heeft het mij gekost de overlijdensdatum van Roelof Hesselink te vinden: 6 januari 1794. Normaal gesproken zou het een fluitje van een cent moeten zijn geweest. Zijn doopdatum in Amsterdam (8 mei 1757), de namen van zijn ouders, zijn beroep ten tijde van zijn ondertrouw te Amsterdam op 11 juli 1783 met de Amsterdamse Johanna Maria van Leeuwen (hij was tabakskoper), de gegevens van zijn vijf kinderen, het was mij allemaal bekend. En toch bleef zijn sterf- en/of begraafdatum onvindbaar. Terwijl de administratie van begraven personen in Amsterdam ook voor 1811 al aardig sluitend was. Was hij uit de hoofdstad vertrokken? Dat leek onwaarschijnlijk, want zijn vrouw is in Amsterdam overleden op 4 februari 1827. Zoektochten in diverse andere databases, o.a. van de VOC opvarenden, leverde niets op.

Fregat eind 18e eeuw. 
Aan boord ca. 270 man en ca. 40 kanonnen

Wat een geluk dat Napoleon met de invoering van de burgerlijke stand ook de huwelijksbijlagen heeft geintroduceerd. Mensen die in ondertrouw gingen moesten een aantal gegevens bij elkaar scharrelen, zoals hun geboorte- of doopbewijs, toestemming van hun ouders of wanneer deze waren overleden het berwijs daarvan, zaken met betrekking tot de dienstplicht, documenten rond een eventuele eerdere echtscheiding, enz. Van Roelof's vijf kinderen is zoon Dirk in 1823 getrouwd, na kort daarvoor gescheiden te zijn van zijn eerste vrouw. De huwelijksbijlagen van dit huwelijk bracht het overlijden van zijn vader Roelof aan het licht. De bijlagen bevatten deze attestatie van de salarisadministrateur van de marine, die in zijn registers had gezocht en het overlijden van vader Roelof had gevonden op 6 januari 1794 als matroos onder de capitein Wierts. Een plaatsaanduiding ontbreekt helaas, maar Wierts was met zijn fregat "Medea"toen nogal actief in de wateren rond Curaçao en de Amerikaanse westkust. Op internet is het een en ander over hem te vinden, hij was een zeer bekwame zeeofficier, die het tot schout-bij-nacht heeft geschopt en een vriend was van de Vlielander (eigenlijk Texelaar) Albert Kikkert, Laat Kikkert nou ook in mijn voorgeslacht een belangrijke plaats innemen!

Zonder deze vondst zou het overlijden van een Roelof Hesselink waarschijnlijk voor altijd een raadsel zijn gebleven. Het is ook nogal een rare carrière-switch, die van tabakskoper naar matroos bij de marine. Verzin het maar eens als genealoog.

Nou zijn huwelijksbijlagen altijd een beetje lastig te hanteren geweest. Meestal waren ze verfilmd en als zodanig in de provinciale archieven te raadplegen, maar een tijdrovend klusje was dat wel. Daar is verandering in gekomen, sinds de site familysearch.org het grootste deel van deze films ter beschikking heeft gesteld. Nu kun je de juiste films vrij vlot vinden, daarbij geholpen door genver.nl. Het vinden van de juiste documenten duurt nu in de regel nog maar een beperkt aantal minuten.

Nog een laatste opmerking: Naar mijn idee is in de geschiedenis altijd minder aandacht geweest voor het overlijden van iemand dan voor diens geboorte. In mijn bestand bevinden zich ca. 12750 personen, daarvan 5068 zonder geboorte- of doopdatum, maar 6063 mensen zonder overlijdens- c.q. begraafdatum. Ik denk, dat dit kenmerkend is voor de registratie van persoonsgegevens door de eeuwen heen, in ieder geval voor de invoering van de burgerlijke stand.