Translate

29 maart 2006

Dooie Dorus

Onlangs kreeg ik van iemand de tip om de website DeadFred te bezoeken en dat bleek een heel interessant project te zijn. Het is namelijk vooral een genealogisch fotoarchief met tienduizenden afbeeldingen van personen. Het gebruik is geheel gratis. Zelf heb ik een aardig aantal zeer oude familiefoto's, die heel goed op zo'n site zouden passen. (Als voorbeeld hierbij een portret van mijn betovergrootvader Herman Gijsbert Keppel Hesselink (1811-1888) omstreeks 1870). Mij is niets dergelijks in het Nederlandse taalgebied bekend en ik vraag mij af, of er hier behoefte aan bestaat en mensen (dus niet alleen genealogen!) het leuk zouden vinden hun oude familiefoto's op zo'n site te zetten. Werknaam: Dooie Dorus! :-) Wat dunkt u?

17 maart 2006

Spoorwegen en genealogie

Spoorwegen en genealogie is een apart onderwerp. Mocht u zich genealogisch interesseren voor spoorwegpersoneel, dan is hier een link naar beschikbare informatie. Het Utrechts Archief is dus de belangrijkste vindplaats. In het buitenland bestaan genealogische verenigingen, die zich hebben gespecialiseerd op de spoorwegen. Zo verschijnt in Duitsland een tijdschrift "Der Eisenbahner-Genealoge" van de Gruppen Familien- und Wappenkunde in de Stiftung Bahn-Sozialwerk.

Wat ik heb met spoorwegen? Veel en weinig. Veel, omdat mijn vader lange tijd als de nestor van de spoorwegenthousiastelingen in Nederland werd beschouwd en zijn spoorweghobby ongeveer 85 jaar van zijn leven heeft bedreven en wel op een uiterst degelijke manier.
Rond 20 boeken zijn van zijn hand verschenen, waaronder het afgebeelde. Daarnaast schreef hij ontelbare artikelen en hield hij lezingen in het binnen- en buitenland. In die 85 jaar heeft hij tienduizenden foto's gemaakt van alles, wat met spoor- en tramwegen te maken heeft en een groot deel van de wereld bereisd. Het liefst uiteraard per trein. En als kind ben ik vaak meegeweest. Toch heeft het treinenvirus geen vat op mij gekregen. Mijn belangstelling betrof veel meer de zeescheepvaart en later uiteraard familieonderzoek.

15 maart 2006

Wittenoot

Tot mijn voorouders mag ik Marie Wittenoot (of Witte Noot) rekenen. Zij is geboren in 1640 in Londen en komt later in de Amsterdamse kerkelijke archieven voor. Als genealoog kijk je naar de samenstelling van gezinnen, dus bijvoorbeeld, wie waren de ouders, broers/zussen en kinderen. Om dan een compleet beeld te krijgen kun je bij je onderzoek een aantal voetangels en klemmen tegenkomen, waaronder naamsveranderingen. Dit was ook het geval bij Marie Wittenoot, want na enig zoeken blijkt, dat zij eerder door het leven ging als Marie Blanchenoij of Blanchenoix. Inderdaad, Wittenoot is de letterlijke vertaling van Blanchenoij. Op deze manier werden immigranten uit Frankrijk en de zuidelijke Nederlanden gewoon vernederlandst (het zal minister Verdonk waarschijnlijk als muziek in de oren klinken). In de hedendaagse tijd zie je dergelijke praktijken ook in landen als Bulgarije of Roemenië, waar mensen uit ethnische minderheden worden gedwongen lokaal klinkende namen aan te nemen. U ziet het, dit verschijnsel is van alle tijden en Nederland kan zijn handen niet in onschuld wassen. Er zijn natuurlijk veel meer voorbeelden, wat te denken van Johanna de Rijke, dan wel Johanna Riegh, die ooit natuurlijk gewoon Jeanne Riche heette? Of van Jeanne Bruneau, wier naam schaamteloos wordt veranderd in Bruijnwater? Met immigranten uit Duitsland ging het vaak al precies zo. Nee, het leven van een genealoog gaat niet over roses.

13 maart 2006

Rein Leven

In een eerdere bijdrage is de Rein Leven beweging al ter sprake gekomen. Ik verwijs nu vooral naar de levensbeschrijving van Lodewijk van Mierop, waar ik het volgende uit aanhaal:

"In het voorjaar van 1901 nam Van Mierop met Bähler en E. Fimmen het initiatief voor de Rein Leven-Beweging (RLB), een vereniging voor zedelijke verheffing, die in juli van dat jaar met de verschijning van het maandblad Rein leven van start ging. Een 'volkomen reinheid van lichaam en ziel' was het ook nu weer door Tolstoj geïnspireerde streven, waarvan Van Mierop jongeren probeerde te overtuigen. Het ging de RLB om individuele zedelijke verheffing: de geest moest heersen over het lichaam, seksuele onthouding werd aanbevolen en geslachtsgemeenschap moest louter voortplanting tot doel hebben. Homoseksualiteit veroordeelde Van Mierop. Vanaf 1902 voerde hij de redactie van Rein leven, dat nu als propaganda-orgaan diende. In december van dat jaar werd Van Mierop benoemd in de Centrale Commissie, die als leiding van de RLB ging fungeren. Christen-anarchisten, vrijdenkers, humanitairen en orthodox-christelijken vormden de aanhangers van de RLB."

Mijn oudtante Annie van der Vliet (1877-1918) was een prominent lid van deze beweging, als ze al niet een van de initiatiefnemers was. Truus van Mierop-Mulder, Lodewijk's vrouw, schreef in 1918 een In Memoriam voor haar, met o.a. de volgende passage:

"Het is mij droevig, nu ik dit schrijf, te weten, dat zo weinigen van de tegenwoordige Rein-Leven-leden met mij zullen meevoelen. Want wie, die nu lid is, heeft meegemaakt die allereerste jaren, die glorieuze tijd, toen alles in ons bruiste van geloof en hoop en toen er zoveel liefde onder ons was? Toen was zij onze aanvoerster, onze vertrouwde, onze vriendin, die altijd klaarstond om te helpen, om te troosten, raad te geven, steun en hartelikheid. Wat was zij lichamelik zwak en wat was zij geestelik sterk! 'Annie' en het 'Hoofdkwartier', zie dit zijn twee woorden, die ons, ouderen in de beweging, plots voor de geest brengen het bekende huis op de Lijnbaansgracht met het blonde, kleine meisje en de oude, goedige vader, waar wij ons altijd welkom wisten, waar wij allen thuis waren, waar wij nimmer ongetroost heengingen en waar wij altijd nieuwe kracht opdeden voor het leven en de strijd."

Een apart type, die Annie. Hier haar portretfoto uit waarschijnlijk 1906, vlak voor haar vertrek naar New York. Het 'hoofdkwartier' aan de Lijnbaansgracht in Amsterdam was haar ouderlijk huis met de timmermans-werkplaats van haar vader op het nummer 162. Eind 1905 vertrok haar verloofde, Nico Stadtfeld (1883-1964), civiel-ingenieur werktuigbouwkunde, na zijn studie naar Amerika om hier de dienstplicht te ontlopen. Op 3 januari 1906 kwam hij aan in New York. Zij bleef in Amsterdam achter, vermoedelijk in verband met ziekte van haar vader, die in juni 1906 overleed. Later dat jaar vertrok ook zij en kort na aankomst moeten zij in New York zijn getrouwd. Het echtpaar kreeg 2 zoons en een dochter. Haar lichamelijke zwakte werd veroorzaakt door tuberculose, de ziekte, waaraan zij in Queens, Long Island, op 16 februari 1918 ook is bezweken. In Amerika is zij met name op sociaal gebied aktief gebleven, zij het in mindere mate dan hier. Haar gezondheid was daar debet aan.

Met haar nu 94-jarige schoondochter in Amerika heb ik kontakt, evenals met de latere generaties van de familie Stadtfeld.

7 maart 2006

Fotovergelijking-2

Het vraagstuk lijkt te zijn opgelost, of ben ik te weinig kritisch? De sleutel werd aangereikt door de Patrick Vanhoucke uit Laken, die erop wees, dat de jasjes van de jongens op de foto met hun grote zus niet op de "mannenmanier" zijn dichtknoopt, maar juist de andere kant op. Hij vroeg zich dus af, of de foto misschien gespiegeld is afgedrukt. Dat heb ik toen verder bekeken en het resultaat staat hieronder afgebeeld:





















En plotseling vallen alle stukjes op hun plek. Let op de stand van de ogen en van de flaporen, de kin, de mond, de handen, de schoenen. Het klopt plotseling allemaal. De jongen links op beide foto's is Henri Veltmaat, de kleinere jongen is zijn broer Jan Gerrit. Wat mij betreft blijft er maar weinig ruimte voor twijfel dienaangaande. Heel interessant is, dat de gespiegelde en dus verkeerde afdruk al door de (Deventer?) fotograaf is gemaakt, en het kennelijk ook de ouders niet eens is opgevallen. Verder zijn de jongens in hun matrozenpak duidelijk ietsje jonger dan bij de foto met hun zus.

Dan het mogelijke verhaal achter de foto's, want hoe komen deze Overijsselse kinderen bij een fotograaf in Middelburg terecht? Dat kan zeer wel te maken hebben met het doodgeboren kind van hun ouders in Ambt Ommen in 1882 (precieze datum weet ik helaas niet). Vader werkte daar als boekhouder bij de, vanaf 1866 in Lemelerveld gebouwde, Overijsselsche Beetwortelsuikerfabriek. Een gebeurtenis als een doodgeboren kind was ook toen, hoewel het in die tijd veel vaker voor kwam dan nu, een afschuwelijke ervaring. Juist de moeder zal ziek, zwak en misselijk zijn geweest. Dochter Hermance was al ruim 11 en kon al goed helpen in het huishouden. Maar het was beter, dat de jongetjes enige tijd van het toneel verdwenen en waar konden ze terecht? Bij het gezin van vader's enige zuster in Middelburg, moeder van 3 dochters van 13, 8 en 6 jaar. Om de neefjes een plezier te doen zijn ze toen naar de huisfotograaf van de familie in Middelburg, de firma Bauer, gegaan. In het fotoalbum staan diverse andere foto's met het typische muurtje erop. Na terugkomst in Lemelerveld is toen de andere familiefoto gemaakt (zie ook onder bericht "Veltmaat").

Het is maar een hypothese, maar het klinkt plausibel, vind u niet?

6 maart 2006

Fotovergelijking

fDe drie kinderen van het echtpaar genoemd in het vorige bericht "Veltmaat" worden hier getoond: Hermance (1871-), Henri (1877-1919) en Jan Gerrit (1879-1896). Deze foto is zeer waarschijnlijk genomen in 1883. Het gaat mij nu vooral even om de beide jongens.

De andere foto (wat een schitterend plaatje!) toont twee jongetjes in matrozenpakjes. Ook deze foto zou best eens in 1883 kunnen zijn gemaakt, maar dan een maand of wat eerder. Ik heb bepaalde redenen om aan te nemen, dat het hier om dezelfde jongetjes zou kunnen gaan, maar aan de andere kant heb ik daar best wel twijfels over. Graag verneem ik, hoe u daarover denkt (graag met redenen omkleed). Klik met de muis op de foto's voor een grotere afbeelding. Desgewenst kan ik de foto's in een hogere resolutie mailen.

4 maart 2006

Veltmaat

Een veldmaat is een stuk gereedschap om velden op te meten. Dat werd dan gedaan door een landmeter met een soort ketting. Het voordeel van een ketting was, dat het in vele vormen gelegd kon worden. Een Veltmaat is ook een familielid van mij, kan dat althans zijn. Hoewel, vandaag zal dat hoogstwaarschijnlijk niet meer zo zijn, want de familie Veltmaat waar ik het over heb, is in 1919 vrijwel zeker in mannelijke lijn uitgestorven.

De veldmaat en Veltmaat zijn gecombineerd in dit familiewapen (dat overigens nooit is geregistreerd), "Zijnde een landmeeters ketting (keel) in 12 schalmen of osehen in de form van een M gelegen, op een veld van (Sinopel) of groen", zoals de beschrijving ervan luidt. Mogelijk heeft de letter M in het wapenschild betrekking op 'maat', dus een maat in het groene veld. Het wapen is vermoedelijk in het begin van de 20e eeuw ontworpen.


De familie Veltmaat was een boerengeslacht uit Barchem (bij Lochem). Daar was Veltmaat of Veltmate ook een eeuwenoude veldnaam, waar een waarschijnlijk niet zo heel grote boerderij op stond. Jacob Veltmaat ging al naar Zutphen, zijn zoon Hendrik Jan (1729-1806) hield het ook daar niet meer en trok naar Amsterdam, waar hij in 1758 voor de eerste en in 1779 voor de tweede keer trouwde. Hij was toen allang geen boer meer, maar makelaar, die het in no-time geschopt had tot een van de overlieden van het makelaarsgilde. Ook als zakenman heeft hij dus goed geboerd, evenals zijn zoon Hendrik (1781-1843), die later eigenaar was van het landgoed "Meerlust' in Haarlem. Diens zoon Hendrik Jan (1843-1886) trok naar Overijssel, waar hij verantwoordelijk was voor de administratie van een suikerfabriek in Lemelerveld. In 1871 trouwde hij in Deventer met Bernardina Margaretha Foscea van Tright (1850-1916) en van hen is dit portret uit 1883 bewaard gebleven. Deze Hendrik Jan Veltmaat was de broer van mijn overgrootmoeder Marthe Nicolette (1841-1940), over wie later misschien eens wat meer. Niemand in mijn bestand van bijna 10000 personen bereikte een hogere leeftijd dan zij. De eerste 100-jarige in mijn familie moet dus nog worden opgespoord.