Slaven

Dit is Cape Mount aan de kust van Liberia in West-Afrika, ongeveer 100 km ten noordwesten van de hoofdstad Monrovia. Is de baai met de smalle ingang niet een geweldige, beschutte plek om met je schip aan te leggen of voor anker te gaan? Dat is ook precies, wat mijn voorvader Aart van de Kamer deed op 27 april 1777 als schipper van "De Verre Keyker". Hij had er net een voorspoedige reis van drie maanden opzitten, toen hij hier aankwam. Hij zou er een week blijven, zoals blijkt uit de brief, die hij hier vandaan schreef aan zijn vrouw Johanna de Bruijne, die in Vlissingen was achtergebleven. Ik laat de tekst van de brief hier volgen:

"Zielsbeminde vrouw & kinders.

twijffele niet of u sult mijn brief van den 30 januarij met van de water wel ontfangen hebben. ik heb de heele uijtreijs tot heede toe fris en gezond geweest maer bedroft weer gehad somtyds. Dees dage & nagte all t volk in de Cajuyt geloogeert dat geen Luyken open konde dar zoo veel waater op t dek had. voor t overige heb niet minste ongeluk gehad van iets te verliesen of te breeken, en ben hier den 27e deezer ten anker gekomen en tot heede nog geen een ziek zoo dat de meester ’t makkelijkste bandje heeft dat mijn wel aanstaad. ik wensch dat ueds mijn lieve vrouw & kinders een volmaakte gezondheit zult genieten. De voorpaase was reedelijk maer de 2e paasdag zeer droog. zonder negotie Eijers of paasbrood dog patientie wij kunnen t zoo niet hebbe als bij moeder. ik verlang na een brief van ueds, en hoop deezen zal ued wel ter hand komen; hoope mijn klijn pietje sal ook wel sijn mijn dunkt ik hoor hem hier ba ba roepen. Nu moeder lief zyt wel te vreede. hoop deeze zal ued wel gaan ende ik zal geen occasie verbeijde om te schrijve; groet onse oude moeder en Broes en Zusters Ooms & moeijens Nigtens & neefs Bommel vader & moeder en alle vrienden die ued vriendschap bewijsen & Juffr Johan Chr Hellemans. ik brief aff de tyd roept mijn ik ga van de nagt hier van daen als God blieft. zyt wel te vreede leeft vergenoegt ik zal te alle occasie schrijve, en ...naaste aan broer Willem de Bruijne groet onse buuren.

Veel Gelieffde vrouw & Kinders

Ueds Getrouwe man tot de dood

AVDKamer

Caap monte in t schip De Verre Keyker den 31 maart 1777.

Kust de kinders & pietje genagt als u Juultje(? moeilijk leesbaar) Lieft vaart wel moeder lief ik leg hier nog de negotie is goed den 2 april 1777 God bewaart ued"

Aart was toendertijd 32 jaar oud en vader van drie jonge kinderen, waaronder Pieter, een baby van bijna 6 maanden. Hij heeft het verder over de negotie (handelswaar). Waaruit die bestond? Zeer waarschijnlijk uit textiel, geweren, buskruit, jenever, gereedschappen, kralen en spiegels. Deze werd in West-Afrika door handelsagenten in ontvangst genomen en wat kreeg de schipper ervoor terug aan boord? Slaven! Die werden eerst medisch gekeurd en vervolgens gebrandmerkt. Op de heenreis had de scheepstimmerman waarschijnlijk een extra tussendek laten timmeren, om zoveel mogelijk slaven te kunnen onderbrengen. De reis werd voortgezet met als bestemming Suriname. Onderweg zal ca. 17% van de slaven zijn overleden, dat was normaal. In november 1777 kwam "De Verre Keyker" aan in Paramaribo, waar de menselijke lading nog op de kade werd gekeurd en verhandeld. Een deel bleef echter aan boord met bestemming Curaçao. Naar later zou blijken was Aart van de Kamer in 1778 de laatste schipper, die in Curaçao slaven afleverde. Zo schreef hij toch nog in zekere zin geschiedenis. Rond october 1778 zal "De Verre Keyker" in Vlissingen zijn teruggekeerd met als lading koffie, tabak, cacao, suiker en katoen. Pietje kon toen dus al lopen. Maar of hij 'papa' kon zeggen tegen die onbekende meneer?

eBooks

eBooks? Maar natuurlijk, die lees ik regelmatig! Ik hoor dat u al zeggen, en heel misschien spreekt u de waarheid. Maar een nieuw fenomeen is het wel, gescande boeken op het internet. Als lezer bent u dus een pionier op dit gebied. Google en Microsoft behoren tot de organisaties, die zulke eBooks produceren. Tegenwoordig kun je natuurlijk ook een nieuw boek in electronische vorm uitgeven. Bij Google gaat het vooral om werk, dat vrij is geworden van auteursrechten. Dit gebeurt op het moment, dat de maker (auteur) 70 jaar is overleden. Wanneer geen overlijdensdatum bekend is, of sprake is van een collectief auteurschap, vervalt het auteursrecht 70 jaar na de eerste publicatie. Bijgevolg worden veel boeken gedigitaliseerd, die in de 19e eeuw zijn gepubliceerd, of zelfs nog ouder zijn. Zulke boeken kom je nauwelijks nog ergens tegen, of ze zijn antiquarisch onbetaalbaar. Vooral in Amerikaanse bibliotheken bevinden zich oude Nederlandse boeken, die door Google worden gedigitaliseerd. Vaak betreft het boeken met een geschiedkundig karakter. Zo is bijvoorbeeld het Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden van A.J. van der Aa uit het midden van de 19e eeuw in te zien en te doorzoeken. Voor genealogen beslist interessant. Een voorvader, Hendrik Veltmaat (1781-1843), was ooit eigenaar van een buitenplaats "Meerlust" in Haarlem. Volgens het woordenboek was het later in bezit van de heer A. Deenik, inderdaad een familielid van Hendrik's vrouw.

Een andere voorvader, die ik op deze manier terugvond, is Aart van de Kamer (1745-ca. 1782). Volgens het boek "De Nederlandsche West-Indische Eilanden" van Marten Douwes Teenstra uit het jaar 1836 was hij in 1778 (er staat weliswaar 1768, maar dat is overduidelijk een zetfout) kapitein van het laatste schip, dat slaven vervoerde naar Curaçao. Zijn reis met de "De Verre Keyker" is dus in die zin een historische geweest. Ik zal binnenkort nog eens uit de doeken doen, hoe zo'n reis eruit zag.

Voor genealogen is er allerhande interessant materiaal te vinden. Ga naar Google, typ een zoekterm zoals een familienaam, en wacht af. Vele zeer oude boeken zijn volledig te bekijken, andere gedeeltelijk. Experimenteer eens met andere zoektermen uit de oude doos, zoals vroedschap of kerckeraad. Laat uw scherpzinnige fantasie de vrije loop. Zo zijn bijvoorbeeld alle Groningse en Zeeuwse predikanten vanaf 1600 te vinden, of alle hoogwaardigheidsbekleders van Amsterdam.