Een sjieke kostschool in Kleve in 1864/65

Groepsfoto kostschool Cleve 1864/65

Gerharda Johanna Engberts uit Vriezenveen (1848-1894) was een ouder zusje van mijn overgrootmoeder Egberta Engberts. Van Gerharda is een dagboek bewaard gebleven uit de tijd, dat zij leerlinge was van een kostschool in Cleve. Dat was in de jaren 1864 en 1865. Niet alleen het dagboek, maar ook foto's uit die periode zijn nog beschikbaar. Voorwaar unieke documenten.

In het dagboek beschrijft zij de loop der gebeurtenissen, afwisselend in het Nederlands en Duits. Uitstapjes, partijtjes, kerkbezoek, wandelingen, aankomst en vertrek van medeleerlingen, vakantie, alles komt aan de orde. Een opstel over de Germaanse mythologie, gedichten (soms ook in het Frans en Engels), Goethe, versjes, gesprekken, jaaroverzichten, verjaardagen, adressenlijsten. Dan blijkt, dat Gerharda omringd was door een internationaal gezelschap. Diverse Duitse meisjes, enkele Engelse, uit Nederland Johanna Bernarda Buskes van de Maliebaan in Utrecht en Elize Moll uit Deventer. Ook is sprake van een Neeltje van der Zweep, die naar Indië is vertrokken (van haar heb ik kunnen vaststellen, dat zij enkele jaren later in Ned. Indie is getrouwd). Tenslotte ene Mimi Boeckel uit Straatsburg.

Vermoedelijk is de baas van de kostschool Dr. Tillemans geweest, hij wordt enkele malen in het dagboek als leraar genoemd. Is hij het, die hier is afgebeeld?

Foto: Jacob Cosmann, Kirchstrasse 56, Cleve

Bijzonder is de groepsfoto, maar helaas is deze niet geheel scherp en van afstand genomen. Wie is wie? Moeilijk te zeggen! Bovendien kennen we geen goede foto van Gerharda op jonge leeftijd.

De medeleerlingen volgens het dagboek waren:
1 -         Alice Shaw - Hampstead bij Londen

2 -         Augusta Ruebel

3 en 4 -  Bertha en Mary Dunster - Woodbastwick Norfolk

5 -         Emilie Behrens - Lubeck

6 -         Elize Moll - Deventer

7 -         Jeane (Johanne Bernarda) Buskes - Utrecht

8 -         Laura Stumpf - Barmen

9 -         Lina Maull - Hoxter a/d Weser

10 -       Louise Eversz - Xanten

11 -       Lucy Wilmot - Ryde (Isle of Wight)

12 -       Lydia Linkenbach - van Barmen naar Londen?

13 -       Margaret Hawke Genn - Liverpool

14 -       Mimi Boeckel - Straatsburg

15 -       Neeltje van der Zweep - Indie

Het was kennelijk gebruik om onderling portretfoto's uit te wisselen. Enkele meisjes kunnen zo met enige zekerheid worden geïdentificeerd:

De fotograaf Debenham kwam uit Londen.
Vermoedelijk is dit Alice Shaw.

Fotograaf: CH Winter, Strasbourg. Dit moet dus Mimi Boeckel zijn.
Zij schreef: "Souvenir affectueux d'une Francaise a une Hollandaise".

Ook dit moet Mimi Boeckel zijn, de foto is van fotograaf Biester uit Cleve.
Tekst op de achterzijde: " A ma chère Gerharda, souvenir bien affectueux de votre vieille Amie"

Er is nog een foto uit het atelier Cosmann in Cleve en een foto genomen door een photograph A. Jelineck, maar welke meisjes zijn afgebeeld is onduidelijk.

Het zou best eens interessant kunnen zijn het bevolkingsregister van Kleve door te spitten. Aangenomen mag worden, dat de meisjes erin voorkomen op het adres van de kostschool (dat nog onbekend is, maar Dr. Tillemans zal er gewoond hebben). Wellicht komen er dan ook nog andere bekende namen tevoorschijn, zoals zusjes of andere Vriezenveense meisjes.