Gestorven aan de loop

Ben Baneman is de drijvende kracht achter de website www.genealogiedomein.nl, welke voornamelijk gaat over genealogie in de Gelderse Achterhoek. Wie deze site niet kent moet maar gauw eens gaan kijken. De laatste tijd wordt veel aandacht besteed aan het publiceren van gefotografeerde genealogische bronnen op Flickr. Veel van deze bronnen worden mettertijd ook getranscribeerd en op Ben's website geplaatst. Zo ook binnenkort het begraafboek van Varsseveld over de periode 1742-1811. Willem Oving maakte de transcriptie, die ik daarna op onvolkomenheden heb nagelopen.

Vanaf 1764 telde de koster, die het begraafboek bijhield, aan het eind van het jaar het aantal overleden personen gesplitst naar volwassenen en kinderen. De onderstaande grafiek geeft de aantallen weer.

We zien dan, dat het aantal doden normaal tussen de 40 en 60 lag (volwassenen 20 tot 40, kinderen rond de 20). Maar er zijn een paar opvallende uitschieters, met name het jaar met 110 doden (dat was in 1779) en het jaar 1795, toen 97 doden werden geteld (op een bevolking van naar schatting 1600 personen). Wat was er toen aan de hand? In 1779 schreef de koster de doodsoorzaak er nogal eens bij: "aan de loop". Hier een voorbeeld uit het originele register. Het was zelfs zo erg, dat op dezelfde dag of binnen enkele dagen 2 of 3 kinderen uit een gezin zijn overleden. Wat een drama moet dat zijn geweest!

Maar van welke ziekte was dan sprake? Het was dysenterie, een zware vorm van diarree, waarbij bloed in de ontlasting komt. Vandaar ook de volkse naam "rode loop". In 1779 heerste deze bacteriele infectieziekte in Nederland en dus ook in Varsseveld. Daar werden vooral kinderen getroffen. Dat was anders in het andere rampjaar 1795, toen het eveneens buikloop betrof, want toen werden vooral volwassenen het slachtoffer. Wat de verklaring daarvoor is kan ik helaas niet zeggen.

Wanneer u meer over epidemieen en plagen in Nederland tussen 1500 en 2000 wilt weten, dan verwijs ik u naar deze site.