Onegt

Jaarboeken van het CBG zijn het waard gelezen en herlezen te worden. Ik keek weer eens in deel 47 (1993) en ontdekte het artikel "Buitenechtelijke geboorten in Nederland van de zeventiende tot de twintigste eeuw" door Dr. J. Kok. Ook de illustratie is daaruit afkomstig.

Wat gold als een onwettig of onecht ('onegt') kind? Een kind dat niet binnen een wettig huwelijk wordt geboren. Zelfs in het geval van de geboorte van een kind ten gevolge van overspel van een gehuwde vrouw werd het kind als wettig beschouwd. Alleen wanneer de echtgenoot expliciet bezwaar maakte en kon bewijzen, dat het kind niet van hem was, werd het kind als onwettig aangemerkt. Een wettig huwelijk was een in het openbaar, in het bijzijn van getuigen, door een pastoor gesloten huwelijk. Na 1580 werd het openbare huwelijk in kerk of stadhuis verplicht gesteld. Kinderen uit andere huwelijken werden bastaarden genoemd. Laatdunkend werd er wel van gezegd: 'geraapt in hoererij'! Heel vaak lag de oorzaak in een verbroken trouwbelofte van de kant van de man. Toch werden in een groot aantal gevallen de kinderen naderhand gewettigd door het sluiten van een huwelijk. Ongehuwd samenwonen kwam voor, maar het was geen algemeen geaccepteerd gebruik. Er konden diverse redenen voor zijn, zoals administratieve, maar ook bloedverwantschap. Of ze waren minderjarig en de ouders weigerden toestemming om te huwen. Of ze waren nog met iemand anders getrouwd.

De buitenechtelijke kinderen waren op verscheidene manieren achtergesteld, bv. in het erfrecht. Maar kinderen verwekt uit overspel (zg. 'overwonnen' kinderen) of uit incest ('bloedschendige' kinderen) bleven zonder officiële banden met hun vader en moeder. Zij hadden slechts recht op levensonderhoud.

In de 18e eeuw was het aantal buitenechtelijk geboren kinderen niet bijzonder hoog, zo'n 2-4%. Rond 1810 ligt dat percentage beduidend hoger, ongeveer 8%. De oorzaak kan liggen in een grotere tolerantie voor 'immorele' overlevingsstrategieën als het ongehuwd samenwonen.

Vanaf 1980 vond een snelle toename van buitenechtelijke geboortes plaats, omdat veel stellen verkozen ongehuwd samen te wonen in plaats van te trouwen. De kijk op ongehuwde moeders en hun onwettige kinderen is daardoor drastisch veranderd. Wat vindt u daar nou van?